του Γιάννη Αθανασόπουλου
Παραιτούμαι από αυτή την Κοινωνία. Τώρα.
Διαβάζω ανά καιρούς άπειρες δημοσιεύσεις που πραγματεύονται την θεματική της κατάθλιψης. Οι περισσότερες από αυτές, αντιμετωπίζουν την καταθλιπτική διαταραχή, καθαρά ως ψυχοπαθολογικό φαινόμενο: Συγκεκριμένα διαγνωστικά κριτήρια τα οποία, εάν πληρούνται, το άτομο πάσχει από κλινική κατάθλιψη. Παραθέτω ορισμένα κριτήρια περί κατάθλιψης:
- Απώλεια ενέργειας και όρεξης για ζωή.
- Υπερβολικός ύπνος ή υπερβολική αϋπνία.
- Απώλεια ή αύξηση βάρους.
- Κοινωνική απομόνωση
- Έλλειψη ενδιαφέροντος για την προσωπική υγιεινή και φροντίδα.
- Άγχος.
- Ανηδονία.
- Μείωση της ερωτικής διάθεσης
- Αίσθημα ενοχής.
- Απραξία και παθητικότητα.
- Χαμηλή αυτοεκτίμηση.
- Σκέψεις θανάτου.
Μέχρι εδώ, όλα καλά. Δέχομαι τα κριτήρια αυτά. Φυσικά και τα χρησιμοποιώ στις διαγνώσεις μου. Είναι πολύτιμα εργαλεία. Αυτό που προσπαθώ να κατανοήσω, όμως, είναι γιατί η σύγχρονη ψυχιατρική παραμένει τόσο καθηλωμένη σε αυτά τα κριτήρια, γιατί αρέσκεται να καρφώνει την ταμπέλα και να παγιώνει την κατάσταση..
Η κατάθλιψη δεν είναι απλώς μια διαταραχή.
Η Κατάθλιψη είναι ένα σύγχρονο Κοινωνικό φαινόμενο.
- Η Κοινωνική Κατάθλιψη – Η πορεία προς την Κατάθλιψη Μας.
Η Αρχή
Είναι τόσο υποκριτική η σύγχρονη κοινωνία. Ο άνθρωπος οφείλει να προβάλλει συνεχώς κάτι “φτιαχτό”, κάτι “παραποιημένο” από το αληθινό εγώ του. Δεν μιλώ για ψεύτικο εαυτό, μιλώ για έναν εαυτό “υπό επεξεργασία”. Το πρόβλημα όμως είναι, πως αυτός ο εαυτός δεν βρίσκεται υπό επεξεργασία εξαιτίας μιας προσωπικής μας ανάγκης. Η σύγχρονη κοινωνική δομή το επιτάσσει. Έτσι μας έμαθαν, αυτό είδαμε και νιώσαμε εξ’ αρχής. Υπηρέτες μιας αναγκαστικής, συνεχόμενης αλλαγής, στο όνομα μιας σύγχρονης επιβίωσης.
“Μη δείχνεις αδύναμος”.”Μη προσφέρεις τα συναισθήματα σου”.”Οι άνθρωποι θα σου κάνουν κακό”.”Προ φύλαξε τον εαυτό σου”.
Η σύγκρουση είναι ολοφάνερη: Ένας εαυτός που διψάει να μοιραστεί και να δώσει ή, ακόμα καλύτερα, να προσφέρει κομμάτια της αλήθειας του και, ένας άλλος εαυτός, μαθημένος στα πρέπει, μαθημένος σε μοντέρνες ψυχό-επιταγές που πρεσβεύουν την τέλεια επιβίωση! Ναι, σίγουρα, αυτός είναι ο οδηγός για μια τέλεια επιβίωση.. (και μπορώ να ειρωνευτώ αυτή την άποψη ακόμα περισσότερο!!)
Αυτή η τέλεια επιβίωση εξάλλου έχει κάνει ένα τεράστιο ποσοστό ανθρώπων να νιώθουν ότι η Κατάθλιψη δεν είναι απλά περαστική, αλλά έχει γίνει ένα καθαρά δικό τους κομμάτι.
Ο άνθρωπος, λοιπόν, βρίσκεται, ψυχο-κοινωνικά μιλώντας, ανάμεσα σε δύο δομές. Στην δομή του ατομικού εαυτού του και στην δομή του παραποιημένου, κοινωνικού εαυτού του. Δεν θέλω να αναλύσω τι έφτασε μια σύγχρονη κοινωνία να δημιουργεί τέτοιες καταστάσεις. Δεν θέλω να αρχίσω τις θεωρητικές προσεγγίσεις, γιατί θεωρώ ότι αυτή η κοινωνία δεν είναι και τόσο “σύγχρονη” όσο νομίζουμε. Παλαιότερα, αυτή η διπολική κοινωνική κατάσταση “εξευγενιζόταν” με τον κοινωνικό στιγματισμό, την κοινωνική τιμωρία (βλέπε τις μεθόδους ηλεκτροσόκ, τις λοβοτομικές επεμβάσεις..) και την απομόνωση ατόμων.
Τώρα, η “κάθαρση” επέρχεται με το ίδιο το άτομο να επιβάλλει στον εαυτό του να είναι “όπως πρέπει” (ότι και αν σημαίνει αυτό), με αποτέλεσμα να προσπαθεί, τελικά, να επιβιώσει στις δικές του ατομικές φυλακές, παρέα με το δαιμόνιο της κατάθλιψης, κερδίζοντας την ωραιοποιημένη προβολή του στον έξω κόσμο (αν και πολύ αμφιβάλλω για αυτό).
Τεράστια η δύναμη της επιβολής, ειδικά όταν έχει γίνει η πάγια τακτική που το ίδιο το άτομο προκαλεί στον εαυτό του.
Η Παραίτηση
Φτάνει, λοιπόν, ο σύγχρονος άνθρωπος στο αδιέξοδο που κάθε μορφή ψυχο-κοινωνικής σύγκρουσης δημιουργεί.
Αδρανοποιείται.
Παραιτείται.
Στο όνομα της Κατάθλιψης, βρίσκει μια εξαιρετική τακτική παραίτησης.
Η ίδια η ψυχή (εγκέφαλος, νευρολογικές δομές, πείτε το όπως θέλετε εσείς..), βρίσκει τον τρόπο να πει απλά: ΩΣ ΕΔΩ! Και βρίσκει, τον χειρότερο τρόπο για να το κάνει..!
Όταν πιστεύουμε (ή απλώς έχουμε μάθει) ότι δεν υπάρχουν άλλα περιθώρια να κινηθούμε, τραβάμε το ψυχολογικό χειρόφρενο. Psycho-Pause. Αυτή η παύση, μπορεί να είναι σταδιακή, σπασμωδική, απότομη ή απόλυτη. Δεν έχει αυτό σημασία. Σημασία έχει ότι συμβαίνει.
Και κάπου εκεί το άτομο ενισχύεται με αυτό που του προσφέρει το στοιχείο της παραίτησης και της αδράνειας (ή άλλων στοιχείων που διαθέτει η Κατάθλιψη): Μένειασφαλές!! Ναι, ακριβώς, παραμένει ασφαλές! Και αυτή η ασφάλεια, είναι η πιο αρνητική ασφάλεια που μπορεί να προκύψει: Η απάθεια προς τις ανάγκες μας, η απάθεια προς το ίδιο το συναίσθημα μας. Ένα ολιστικό black-out. Και η πορεία έχει ήδη ξεκινήσει..
Η Φωνή πίσω από την Παραίτηση
Και όμως, ό άνθρωπος που παραιτείται, ο άνθρωπος που νιώθει ότι η Κατάθλιψη ζει μαζί του, φωνάζει..! Ναι, η παραίτηση είναι ένα δυνατό black-out του εαυτού. Ναι, αλλά στο σκοτάδι ο άνθρωπος δεν μπορεί να φωνάξει;
Ακόμα και αν δεν τον ακούς, μπορεί.
Η παραίτηση, φίλοι μου, είναι η φωνή μιας εσωτερικευμένης αγανάκτησης.. Και σε αυτή την αγανάκτηση είναι που εγώ ποντάρω όλες μου τις μάρκες για την αλλαγή. All-in σε αυτό που ο πάσχων άνθρωπος προσπαθεί να επικοινωνήσει.. Αγανάκτηση..
..Ο άνθρωπος που πάσχει από κατάθλιψη..
μπορεί να ζήσει μέσα σε αυτή την κατάσταση και, έτσι, να διαιωνίσει την αδράνεια και την αρνητική ασφάλεια που του προσφέρεται.
Μπορεί, επίσης, να χτίσει την προσωπικότητα του σε αντιδιαστολή με αυτή την κατάσταση, να προσποιηθεί ότι όλα είναι καλά, να πυροδοτήσει περισσότερο τον θυμό του, παρά την θλίψη του. Σε αυτή την δεύτερη κατάσταση βέβαια, κινδυνεύει να μετατρέψει την θλίψη σε μανιοκατάθλιψη.
Υπάρχει και μια τρίτη οπτική, στην οποία το άτομο μπορεί να χτίσει την προσωπικότητα του παρέα με αυτή την κατάσταση..! Αποδοχή, αντί-δραση, αλλαγή. Δεν εξηγούμαι περαιτέρω, ειδάλλως θα υποπέσω στο ίδιο σφάλμα το οποίο ανέφερα πριν: Την “ηλεκτρονική” ψυχό-συνταγογράφηση. Ο καθένας αξιολογεί και δίνει στον εαυτό του περαιτέρω τροφή για σκέψη..
Το αντίθετο ρεύμα
Ποτέ δεν θα δω τον άνθρωπο που πονάει ως έναν παραιτημένο και αδύναμο άνθρωπο, ακόμα και αν, φαινομενικά ή μη, δηλώνει παραιτημένος από την ζωή του και αδύναμος να αλλάξει.
Πάντα θα τον βλέπω ως ένα άτομο που φωνάζει για ζωή, απλώς κινείται στο αντίθετο ρεύμα.
Ένα άτομο που φωνάζει, λοιπόν, στο αντίθετο ρεύμα της κυκλοφορίας..
Ε και..; Όλοι εμείς οι εκπρόσωποι της φυσιολογικότητας (!) δεν έχουμε βρεθεί ποτέ στο αντίθετο ρεύμα..;
Γιάννης Αθανασόπουλος
Κλινικός Ψυχολόγος MSc
