Νέα ημέρα ξημέρωσε σήμερα, Δευτέρα (09.12.24) για τη Συρία, μετά την ανατροπή του καθεστώτος του Μπασάρ αλ Άσαντ. Οι εξελίξεις της Κυριακής σηματοδότησαν μία νέα πραγματικότητα, με αναλυτούς, ωστόσο, να ανησυχούν για κινδύνους και αβεβαιότητα.
Μόλις 10 ημέρες ήταν αρκετές για να ανατρέψουν οι ισλαμιστές αντάρτες στη Συρία ένα καθεστώς 50 ετών στην εξουσία. Η Δαμασκός έπεσε στα χέρια τους και ο πρόεδρος Μπασάρ αλ Άσαντ εγκατέλειψε κακήν κακώς τη χώρα, ζητώντας καταφύγιο στη Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν.
Εν μέσω των σοβαρών αυτών εξελίξεων, το Συμβούλιο Ασφαλείας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών συγκλήθηκε να συνεδριάσει εκτάκτως σήμερα κεκλεισμένων των θυρών για τις εξελίξεις στη Συρία, μετά την πτώση του προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ, ενημέρωσαν χθες Κυριακή διπλωματικές πηγές το Γαλλικό Πρακτορείο.
Η έκτακτη συνεδρίαση, που προγραμματίζεται να αρχίσει περί τις 15:00 (τοπική ώρα· 22:00 ώρα Ελλάδας), ζητήθηκε νωρίτερα χθες από τη Ρωσία.
Πανηγυρισμοί για το τέλος της 24χρονης αυταρχικής εξουσίας
Χιλιάδες Σύροι βγήκαν στους δρόμους, φωνάζοντας «ελευθερία», απομάκρυναν τα πορτρέτα του Μπασάρ αλ Ασαντ και γκρέμισν τα αγάλματα του πατέρα του, Χαφέζ αλ Άσαντ. Μέσα σε λίγες ώρες, οι τζιχαντιστές αντάρτες κατέλαβαν αναίμακτα την πρωτεύουσα της Συρίας, «σφραγίζοντας» μία αστραπιαία επιχείρηση 11 ημερών κατά του κυβερνητικού στρατού στη διάρκεια της οποίας κατέλαβαν δεκάδες χωριά και στρατηγικής σημασίας πόλεις, ενώ απελευθέρωσαν χιλιάδες φυλακισμένοι. Ανάμεσά τους και κρατούμενους της διαβόητης φυλακής Σεντνάγια.
Η φυλακή Σεντνάγια, γνωστή ως «ανθρώπινο σφαγείο» της Συρίας, έπεσε στα χέρια των ανταρτών το Σάββατο καθώς η διακυβέρνηση του Μπασάρ αλ Άσαντ έφτασε στο τέλος της. «Οι πόρτες της φυλακής Σεντνάγια, γνωστής ως ”ανθρώπινο σφαγείο”, άνοιξαν για χιλιάδες κρατούμενους», επιβεβαίωσε το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Οι μαχητές απελευθέρωσαν εκατοντάδες κρατούμενους, μεταξύ των οποίων γυναίκες και μικρά παιδιά.
Ένα παιδί εμφανίζεται σε βίντεο που δείχνει γυναίκες να απελευθερώνονται και το οποίο δημοσιεύτηκε από τον Σύνδεσμο Κρατούμενων και Αγνοουμένων στη Φυλακή Σεντνάγια (ADMSP) που εδρεύει στην Τουρκία.
Με τον Μπασάρ αλ Άσαντ να έχει καταφύγει στην «αγκαλιά» του Ρώσου ηγέτη, Βλαντιμίρ Πούτιν, αντάρτες συνόδευσαν τον Σύρο πρωθυπουργό, Μοχάμεντ Γαζί αλ Τζαλάλι, σε ξενοδοχείο για τη μεταβίβαση της εξουσίας.
Οι δράστες των εγκλημάτων να κριθούν σε «δίκαιες δίκες»
Η Διεθνής Αμνηστία τόνισε την Κυριακή ότι οι δράστες των εγκλημάτων που διαπράχθηκαν επί προεδρίας του Μπασάρ αλ Άσαντ πρέπει να κριθούν σε «δίκαιες δίκες» που θα αποκλείουν την εσχάτη των ποινών, και χαιρέτισε μία «ιστορική ευκαιρία» για να σταματήσει ο φαύλος κύκλος της βίας.
«Για τους φερόμενους ως δράστες εγκλημάτων βάσει του διεθνούς δικαίου και άλλων σοβαρών παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων πρέπει να διενεργηθούν έρευνες και, κατά περίπτωση να τους ασκηθούν διώξεις για τα εγκλήματά τους σε δίκαιες δίκες που θα αποκλείουν τη θανατική ποινή», δήλωσε η γενική γραμματέας της Διεθνούς Αμνηστίας Ανιές Καλαμάρ σε ανακοίνωση.
«Η Διεθνής Αμνηστία καλεί τις δυνάμεις της αντιπολίτευσης να ξεφύγουν από τη βία του παρελθόντος», δήλωσε η μη κυβερνητική οργάνωση, προτρέποντας «όλα τα εμπλεκόμενα μέρη στη σύγκρουση να σεβαστούν πλήρως τους νόμους του πολέμου».
Ισραηλινά πλήγματα σε αποθήκες όπλων στην επαρχία Ντέιρ Εζόρ
Το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ανέφερε μία σειρά ισραηλινών αεροπορικών πληγμάτων σήμερα, στο ανατολικό τμήμα της χώρας, διευκρινίζοντας ότι η συχνότητα των πληγμάτων επιταχύνθηκε μετά την πτώση του προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ.
«Το Ισραήλ διεξήγαγε αεροπορικά πλήγματα κατά αποθηκών όπλων και θέσεων που ανήκουν στο ανατραπέν καθεστώς και σε ομάδες που υποστηρίζονται από το Ιράν στην επαρχία Ντέιρ Εζόρ», δήλωσε ο Ράμι Αμπντέλ Ραχμάν, ο διευθυντής του Παρατηρητηρίου.
Δήλωσε επίσης ότι τα πλήγματα κατά των στόχων αυτών έχουν αυξηθεί από τότε που ο Άσαντ εγκατέλειψε τη χώρα, όταν οι αντάρτες κατέλαβαν την πρωτεύουσα Δαμασκό σε μία αστραπιαία επίθεση.
Οι νικημένοι και οι χαμένοι
Τις επόμενες ημέρες, μετά την πτώση του Άσαντ πολλά θα εξαρτηθούν από το πόσο εύρυθμη θα είναι η μετάβαση σε μία νέα διοίκηση υπό την ηγεσία των ανταρτών και σε ποιο βαθμό οι αντίπαλες συριακές φατρίες -συμπεριλαμβανομένων των Κούρδων και των Αλαουιτών μειονοτήτων- θα μπορέσουν να αποφύγουν μία περαιτέρω σύγκρουση.
Οι νικητές και οι ηττημένοι έχουν ήδη αναδειχθεί, αν και αυτά τα κέρδη και οι απώλειες θα μπορούσαν να αποδειχθούν απατηλά σε μία χώρα τόσο τραυματισμένη και τόσο βαθιά βουτηγμένη στη βία, όπως η Συρία, σημειώνει η Wall Street Journal. «Βλέπουμε μία τεράστια αλλαγή στην περιοχή. Η Τουρκία έχει γίνει ισχυρότερη, η Ρωσία έχει γίνει πιο αδύναμη, το Ιράν έχει χάσει επίσης τις δυνάμεις του», δήλωσε ο Μπαντρ Τζέιμους, πολιτικός της αντιπολίτευσης κατά του Άσαντ.
«Αλλά είναι οι Σύροι που θα παίξουν μεγάλο ρόλο τώρα, όχι όπως πριν. Όλοι θα πρέπει να ακούσουν τη φωνή μας και τις αποφάσεις μας». Το Ιράν, του οποίου η πρεσβεία στη Δαμασκό λεηλατήθηκε αμέσως μετά την κατάληψη των ανταρτών, έχει χάσει τον κύριο σύμμαχό του στον «άξονα της αντίστασης» και τη ζωτικής σημασίας χερσαία σύνδεση με την πολιτοφυλακή της Χεζμπολάχ στον Λίβανο.
Η Ρωσία, η οποία από καιρό καυχιόταν ότι, σε αντίθεση με τις ΗΠΑ στο Αφγανιστάν ή το Βιετνάμ, δεν εγκαταλείπει ποτέ τους υποτελείς της, έχει επίσης υποστεί ένα ταπεινωτικό πλήγμα, ενώ καλείται να αποφασίσει για το μέλλον των κρίσιμων ναυτικών και αεροπορικών βάσεων της στη Μεσόγειο.
Οι επιδιώξεις της Τουρκίας
Η Τουρκία, προς το παρόν, βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση. Με την αποχώρηση του Άσαντ, η Άγκυρα θα ασκήσει σαφώς πολύ μεγαλύτερη εξουσία στον νότιο γείτονά της και σε ολόκληρο το Λεβάντε (συνώνυμο για τις χώρες της ανατολικής Μεσογείου), ευνοώντας τις νεο-οθωμανικές φιλοδοξίες του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Η Τουρκία υποστηρίζει ανοιχτά την πολιτοφυλακή του Συριακού Εθνικού Στρατού, η οποία έχει επικεντρώσει τις δράσεις της κυρίως στις μάχες με τους Κούρδους της Συρίας τις τελευταίες εβδομάδες, με τις συγκρούσεις να συνεχίζονται την Κυριακή.
Η Τουρκία έχει επίσης παράσχει σιωπηρή υποστήριξη στην πιο ισχυρή ομάδα των Σύρων ανταρτών, τη Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ (HTS). Η HTS, η οποία έχει χαρακτηριστεί τρομοκρατική οργάνωση από τις ΗΠΑ λόγω των προηγούμενων δεσμών της με την Αλ Κάιντα, ηγήθηκε της επίθεσης των ανταρτών που κατέλαβε τις πόλεις Χαλέπι, Χάμα και Χομς πριν από την πτώση της Δαμασκού την Κυριακή. Η συριακή πρωτεύουσα καταλήφθηκε κυρίως από αντάρτες από τη νότια Συρία, πολλοί από τους οποίους ήταν αντάρτες που κάποτε υποστηρίζονταν από τη Σαουδική Αραβία, η οποία αργότερα συμφιλιώθηκε με το καθεστώς ως μέρος μιας ειρηνευτικής διαδικασίας υπό την επίβλεψη της Ρωσίας.
«Η Τουρκία έχει την κύρια ευθύνη να διασφαλίσει αν από την αλλαγή θα προκύψει μεγαλύτερη σταθερότητα και επιστροφές προσφύγων και μία νέα Συρία, παρά ένας νέος εμφύλιος πόλεμος και μια επαναχάραξη των γραμμών στον χάρτη μεταξύ Αράβων, Κούρδων και άλλων φατριών», δήλωσε ο Τσαρλς Λίστερ, διευθυντής του προγράμματος για τη Συρία στο Ινστιτούτο Μέσης Ανατολής. «Η Τουρκία έχει τα μέσα». Οι αξιωματούχοι στην Άγκυρα, όπως σχεδόν σε όλες τις άλλες πρωτεύουσες, εξέφρασαν την έκπληξή τους από την απροσδόκητη έκταση της επιτυχίας των Σύρων ανταρτών.
Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Χακάν Φιντάν δήλωσε στη Ντόχα την Κυριακή ότι η διατήρηση της ενότητας και της εδαφικής ακεραιότητας της Συρίας είναι ο βασικός στόχος της Άγκυρας, όπως και η μάχη κατά των «τρομοκρατών» στις ελεγχόμενες από τους Κούρδους περιοχές της Συρίας. «Από την σκοπιά της Τουρκίας, το νέο στοιχείο κινδύνου είναι η κατάρρευση του συριακού κράτους», δήλωσε ο Σινάν Ουλγκέν, πρώην Τούρκος διπλωμάτης και διευθυντής της δεξαμενής σκέψης Edam στην Κωνσταντινούπολη. «Ο κατακερματισμός της πολιτικής ενότητας της Συρίας θα μπορούσε να οδηγήσει στην εμφάνιση ενός πρώιμου κράτους της κουρδικής οντότητας, με την πιθανή υποστήριξη των ΗΠΑ και του Ισραήλ».
Σε αντίθεση με την πολιτοφυλακή του Συριακού Εθνικού Στρατού, η HTS έχει αποφύγει σε μεγάλο βαθμό να πολεμήσει τους Κούρδους τις τελευταίες εβδομάδες. Η ομάδα επέτρεψε στις κουρδικές πολιτοφυλακές να απομακρυνθούν με ασφάλεια από περιοχές του Χαλεπίου και μίλησε για την ανάγκη προστασίας της εθνοτικής και θρησκευτικής πολυμορφίας της Συρίας.
Ο φόβος νέων αναταραχών
Οι μοναρχίες του Περσικού Κόλπου, όπως η Σαουδική Αραβία και το Κατάρ – που κάποτε χρηματοδότησε τους Σύρους αντάρτες, εργάζονται επίσης για να διασφαλίσουν ότι η πτώση του Άσαντ δεν θα πυροδοτήσει ένα νέο κύμα αναταραχών εναντίον των ηγεμόνων της περιοχής και μια αναζωπύρωση εξτρεμιστικών κινημάτων όπως το Ισλαμικό Κράτος, που ακολούθησε την Αραβική Άνοιξη του 2011. «Υπάρχουν πολλά τραύματα στην περιοχή. Τα καλά νέα μετατρέπονται σε κακά νέα πολύ γρήγορα», δήλωσε ο Μαχέντ αλ-Ανσάρι, ανώτερος σύμβουλος του πρωθυπουργού του Κατάρ. «Δεν θέλουμε αυτό που συνέβη σε άλλα έθνη μετά την Αραβική Άνοιξη να συμβεί στη Συρία. Θα θέλαμε να δούμε μια μετάβαση υπέρ των ανθρώπων στη Συρία».
Ο ρόλος του Ισραήλ
Το Ισραήλ, το οποίο μετέφερε στρατεύματα στη Συρία κατά μήκος των Υψωμάτων του Γκολάν αυτό το Σαββατοκύριακο, σημείωσε ένα στρατηγικό επίτευγμα με τη διάσπαση του άξονα αντίστασης, υπό την ηγεσία του Ιράν, που αποτελεί τον πιο επικίνδυνο εχθρό του. Ήταν η προηγούμενη επιτυχία του Ισραήλ με την καταστροφή της πολιτοφυλακής της Χεζμπολάχ του Λιβάνου, η οποία παρείχε στον Άσαντ τις χερσαίες δυνάμεις της, που επέτρεψε στους Σύρους αντάρτες να νικήσουν τον στρατό του καθεστώτος. Οι Ισραηλινοί αξιωματούχοι, ωστόσο, ανησυχούν επίσης για την άνοδο ενός σουνιτικού ισλαμικού κράτους που υποστηρίζεται από την Τουρκία στα σύνορά του, ένα κράτος που μπορεί να προσπαθήσει να ανακτήσει τα Υψίπεδα του Γκολάν, τα οποία το Ισραήλ κατέλαβε το 1967, και που θα μπορούσε να συμμαχήσει με τη Χαμάς, την Παλαιστινιακή μαχητική ομάδα.
Ο ηγέτης του HTS, Αχμέντ αλ-Σάρα, κατάγεται από Σύρους που εγκατέλειψαν τα Υψίπεδα του Γκολάν μετά την ισραηλινή κατοχή του. Ο διοικητής των ανταρτών, ο οποίος επέστρεψε στη Δαμασκό, κάνοντας μια θριαμβευτική εμφάνιση στο αρχαίο τζαμί Ομαγιάντ της πρωτεύουσας την Κυριακή, είπε ότι ασπάστηκε για πρώτη φορά τον ισλαμισμό κατά τη διάρκεια της δεύτερης παλαιστινιακής ιντιφάντα που ξεκίνησε το 2000.
Το Ιράκ έχει παρόμοιες ανησυχίες, με τους αξιωματούχους εκεί να ανησυχούν ότι τα γεγονότα στη Συρία θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν μια νέα σουνιτική εξέγερση στο εσωτερικό. Ο Τζαουλάνι ξεκίνησε τη δράση του ως σουνίτης ισλαμιστής αντάρτης στο Ιράκ το 2003.
Οι επόμενες κινήσεις των ΗΠΑ
Οι ΗΠΑ, οι οποίες διατηρούν στρατεύματα στον συριακό κουρδικό θύλακα σε μία έρημη περιοχή στα σύνορα με την Ιορδανία, παρέμειναν στο περιθώριο καθώς κατέρρεε το καθεστώς του Άσαντ. Ο εκλεγμένος πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ ενέκρινε αυτή τη στάση, γράφοντας σε ανάρτηση στα social media το Σάββατο ότι η Συρία «δεν είναι δικός μας αγώνας μας» και ότι οι ΗΠΑ «δεν πρέπει να έχουν καμία σχέση».
Όσο για τη Ρωσία, πρόσθεσε σε άλλη ανάρτησή του μετά την πτώση του Άσαντ, δεν υπήρχε κανένας λόγος να βρίσκεται στη Συρία εξαρχής.
Η ήττα της Ρωσίας
Στα ρωσικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η πτώση της Δαμασκού αντιμετωπίστηκε ως γεωπολιτική καταστροφή, με τον υπερεθνικιστή ιδεολόγο Αλεξάντερ Ντούγκιν να την περιγράφει ως «τραγικό γεγονός». Η Ρωσία ανέπτυξε στρατεύματα στη Συρία το 2015, καταφέρνοντας να αποτρέψει την κατάρρευση του καθεστώτος εκείνη την εποχή. «Αυτό που συνέβη είναι ένα τεράστιο πλήγμα για την περιφερειακή επιρροή και το κύρος της Ρωσίας», δήλωσε ο Alexander Gabuev, διευθυντής του Carnegie Russia Eurasia Center. «Η υποστήριξη του καθεστώτος Άσαντ, η παρέμβαση στον συριακό εμφύλιο πόλεμο στο πλευρό του Άσαντ με τους Ιρανούς, ανέδειξε της ικανότητες της Ρωσίας».
Οι βάσεις στις ακτές της Μεσογείου της Συρίας, η ναυτική εγκατάσταση στο Τατρτούς, την οποία η Ρωσία μίσθωσε για 49 χρόνια το 2017 και το αεροδρόμιο στο Χαμενέιμ, είναι ζωτικής σημασίας για την ικανότητα της Ρωσίας να επηρεάζει τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και την Αφρική, όπου συμμετέχει σε συγκρούσεις στη Λιβύη, το Σουδάν, την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, το Μάλι και τον Νίγηρα.
